زرشک Berberis vulgaris دانه های یاقوتی شکلی است که از درختچه های همیشه سبز با ارتفاع 1 الی 5 متر که در مناطق معتدل و نیمه گرمسیری جهان به غیر از استرالیا یافت می شود. و دارای بیشترین تنوع گونه در آمریکای جنوبی و آسیا می باشد. شناخته شده ترین گونه زرشک، زرشک اروپایی است که در اروپا ، آفریقای شمالی ، خاورمیانه و آسیای مرکزی متداول است.
کشوری که بیشترین استفاده از زرشک را دارد کشور عزیزمان ایران است که به صورت خشک به فروش میرسد. زرشک را به عنوان طعم دهنده در برخی غذاها از جمله زرشک پلو با مرغ، استفاده می کنند. به دلیل طعم ترش آن ، گاهی قبل از افزودن به برنج به همراه کمی شکر تفت داده می شود.

- مزایای زرشک
زرشک حاوی چندین ترکیب مفید است که از جمله مهمترین آنها بربرین می باشد که به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند و به پیشگیری از دیابت و مبارزه با عفونت های دندانی و درمان آکنه کمک کند. انواع مختلف زرشک به طور سنتی برای تهیه مربا و ژله استفاده می شود. اما این گیاه همچنین به عنوان داروی مردمی برای اختلالات گوارشی ، از جمله یبوست ، اسهال ، سوء هاضمه ، سوزش سر دل و از بین رفتن اشتها ، سابقه طولانی دارد. از آنجا که باعث افزایش جریان می شود، به همین دلیل از آن برای درمان بیماری کبدی و کیسه صفرا نیز استفاده می شود. به صورت موضعی نیز شرایط پوستی مانند اگزما ، پسوریازیس و آکنه و همچنین زخم های جزئی را درمان می کند.

- مواد مغذی در زرشک
زرشک یک ماده بسیار مغذی است که سرشار از کربوهیدرات ، فیبر و ویتامین و مواد معدنی می باشد.به طور خاص زرشک ها منبع عالی ویتامین C هستند یک آنتی اکسیدان قوی در برابر آسیب های سلولی است که می تواند از بروز بیماری های قلبی و سرطان جلوگیری کند.
علاوه بر این زرشک حاوی روی، منگنز و مس است که همگی این مواد معدنی نقش مهمی در ایمنی و پیشگیری از بیماری ها دارند.
رنگ قرمز روشن زرشک که از آنتوسیانین ها حاصل می شود رنگدانه های گیاهی هستند که سلامت مغز و قلب را تقویت می کنند. همچنین زرشک سرشار از بربرین، یک ترکیب گیاهی بی نظیر است که برای سلامتی فواید زیادی به همراه دارد. بربرین یکی از اعضای خانواده آلکالوئید است که به دلیل اثرات درمانی آنها شناخته شده است. این ماده به عنوان یک آنتی اکسیدان قدرتمند عمل می کند و با آسیب سلولی ناشی از مولکول های واکنشی به نام رادیکال های آزاد مبارزه می کند. همچنین به کاهش قند و کلسترول خون ، کاهش سرعت پیشرفت سلول های سرطانی ، مبارزه با عفونتها و اثرات ضد التهابی کمک می کند.

- تاثیر زرشک بر سلامتی
- جلوگیری از سندروم متابولیک
خوردن زرشک به جلوگیری از سندرم متابولیک که خطر ابتلا به بیماری های قلبی و دیابت را افزایش می دهد ، کمک می کند. به ویژه بدن را در برابر چاقی و قند خون بالا ، کلسترول ، تری گلیسیرید و فشار خون محافظت می کند که همه این ها عوامل خطرزای این سندروم هستند. مصرف آب زرشک به صورت روزانه، به طور قابل توجهی فشار خون ، تری گلیسیرید ، کلسترول و قند خون را کاهش می دهد. علاوه بر بهبود عوامل خطر ابتلا به سندرم متابولیک ، زرشک به کاهش استرس اکسیداتیو در افرادی که از قبل به این بیماری مبتلا هستند کمک می کند. استرس اکسیداتیو ناشی از آسیب سلول های اساسی ناشی از مولکول های واکنشی به نام رادیکالهای آزاد است. داشتن استرس اکسیداتیو بیش از حد - و آنتی اکسیدان کافی برای مقابله با آن - نمی تواند منجر به بیماری های قلبی و سایر مشکلات سلامتی شود.

- سلامتی دندان
عصاره زرشک به دلیل وجود بربرین به عنوان یک ماده ضد التهابی قدرتمند عمل می کند. بنابراین به درمان بیماری های التهابی دندان مانند لثه ، که با ایجاد پلاک ، تورم و سوزش لثه ها مشخص می شود ، کمک می کند. این مطالعه همچنین نشان داد که ژل زرشک نسبت به خمیر دندان ضد پلاک سنتی مؤثرتر است. زرشک همچنین سلامت دندان را بهبود می بخشد.

- ضد سرطان
چندین روش مختلف وجود دارد که با استفاده از آن می توان اثبات کرد که زرشک اثرات ضد سرطانی دارد که تمامی آن مربوط به بربرین است. از آنجا که بربرین به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند می تواند به مبارزه با آسیب اکسیداتیو ناشی از پیشرفت سرطان نیز کمک کند. علاوه بر این ، بربرین ممکن است باعث مرگ سلول های سرطانی ، جلوگیری از تکثیر سلول های سرطانی و مهار آنزیم های موجود در چرخه زندگی سلول های سرطانی شود.
بربرین مانع از رشد تومور شده و باعث مرگ سلول های سرطانی پروستات ، کبد ، استخوان و پستان انسان می شود.

- مبارزه با آکنه
زرشک در درمان آکنه نقش مهمی دارد. به طور خاص ، بربرین و سایر ترکیبات موجود در زرشک به مبارزه با التهاب و عفونت های مرتبط با آکنه می پردازد. عصاره زرشک نیز ممکن است یک گزینه درمانی مطمئن و مؤثر برای نوجوانان مبتلا به آکنه باشد.

- افزودن به رژیم غذایی
زرشک ها دارای طعم ترش و کمی شیرین هستند و می توان آن را خام ، در مربا یا به عنوان یک جزء ظروف و سالادهای برنج میل کرد. همچنین می توان آنها را آبدار یا از آن برای تهیه چای استفاده کرد.
اشکال تکمیلی زرشک شامل کپسول های خشک ، عصاره های مایع و پمادها یا ژل های ساخته شده از انواع زرشک یا عصاره بربرین است. در حالی که زرشک به طور کلی برای بیشتر افراد بی خطر شناخته می شود اما بهتر است در مصرف آن برای کودکان احتیاط کنید.

- موارد احتیاط
در حالی که زرشک به طور کلی برای بیشتر افراد بی خطر شناخته می شود اما برخی گزارش ها حاکی از آن است که مقادیر زیاد یا در دوزهای بالا زرشک می توانند باعث ناراحتی معده و اسهال شوند. همچنین بهتر است در کودکان یا زنان باردار یا شیرده مصرف نشود. برای به دست آوردن مزایای سلامتی زرشک ، سعی کنید از زرشک تازه در آشپزی خود استفاده کنید.